Republika Češka i razvojna saradnja

Već 1995. godine, u vezi sa ulaskom u Organizaciju za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD), Češka je postala prva tranzicijska zemlja u srednjoj i istočnoj Europi, koja je obnovila vladin program inostrane pomoći. Njen program polazi od iskustva političke i ekonomske transformacije 1990tih godina, kada je naučila kako je korisno dobro iskoristiti ciljanu pomoć drugih zemalja na putu ka demokratskom društvu i funkcionialnoj tržišnoj ekonomiji.

Kao član UN-a, Češka doprinosi iskorjenjavanju siromaštva i ostvarivanju Milenijskih razvojnih ciljeva (MDG). Njena pozicija kao ozbiljnog donatora je pojačala nakon ulaska Češke u Evropsku uniju 2004. godine, te u Komitet za razvojnu pomoć (DAC, okuplja tridesetak najvećih država donatora razvojne pomoći u svijetu) 2013. godine.

Na godišnjem nivou Češka za razvojnu saradnju izdvaja 0,12 % svog bruto domaćeg proizvoda (BDP), što je samo u 2012. godini činilo preko 170 mil. EUR. 70 % ovih sredstava je namjenjeno za multilateralnu razvojnu saradnju, što znači projekte i aktivnosti niza medjunarodnih organizacija poput Evropske unije, MMF-a, Svjetske banke, agencija UN-a kao što je UNHCR, UNDP, UNICEF, i dr. Ostalih 30% sredstava se koristi za bilateralne projekte, koje Češka realizira direktno u izabranim prioritetnim, programskim i drugim zemljama.

---

Razvojna saradnja Republike Češke sa Bosnom i Hercegovinom

Prvi korak prema razvojnoj saradnji Češke sa BiH je činila humanitarna pomoć, koju je Češka pružila stanovništvu BiH tokom rata 1992.-95. godine. Pomoć je nastavila i poslije rata u formi različitih projekata poslijeratne rekonstrukcije, no poslije ulaska Češke u EU 2004. godine, karakter projekata počinje da se usmjerava prema podršci BiH na putu u Evropsku uniju i NATO. To je u skladu sa češkim vanjskopolitičkim prioritetima, medju kojima su i evropske i evroatlantske integracije država zapadnog Balkana.

U periodu od 2006. do 2010. godine Bosna i Hercegovina je bila jedna od osam prioritetnih zemlja, a u tom periodu je implementirano preko dvadeset krupnih bilateralnih projekata u vrijednosti od cca 9 miliona EUR, zajedno sa nizom manjih projekata i programom stipendija.

Odlukom Vlade Republike Češke 2010. godine, Bosna i Hercegovina je potvrđena kao jedna od pet prioritetnih zemalja za razvojnu suradnju i u periodu do 2017. godine. Pored Bosne i Hercegovine, prioritetne zemlje su Afganistan, Etiopija, Moldavija i Mongolija. Razvojna saradnja Republike Češke se zasniva na „Programu saradnje između Bosne i Hercegovine i Češke Republike za razdoblje 2011. -2017.“.

Za razliku od programa za period 2006.-2010., češka razvojna suradnja će se u periodu 2011.-2017. više fokusirati na razmjenu iskustava i pružanje pomoći u izgradnji kapaciteta za pregovore i kasnije članstvo u EU, prihvatanje legislative i tehničke pomoći. Program identificira šest prioritetnih sektora za saradnju (prema terminologiji DAC):

1. Vodosnabdjevanje i sanitacija
2. Opšta zaštita okoliša
3. Proizvodnja i isporuka energije
4. Državna uprava i gradjansko društvo
5. Zdravstvo
6. Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo

Za sve forme razvojne saradnje sa Bosnom i Hercegovinom u aktuelnom programskom periodu izdvaja Republika Češka sredstva u obimu od 2,5-3 miliona EUR godišnje.

---

Forme razvojne saradnje Republike Češke sa Bosnom i Hercegovinom u periodu 2011.-2017.

Razvojna saradnja u navedenom periodu provodi se u različitim formama:

• Projekti Češke razvojne agencije - radi se o najkrupnijim projektima u okviru gore navedenih prioritetnih sektora. Prosječna vrijednost ovih višegodišnjih projekata se broji u stotinama hiljada EUR i svakom projektu prethodi proces identifikacije i formulacije, u koji je uključen subjekt, koji aplicira, Češka razvojna agencija i Ambasada Republike Češke u BiH. Projekti moraju biti u okviru jednog od gore navedenih prioritetnih sektora i realizatora projekta bira Češka razvojna agencija u pravilu putem javnog tendera.


• Mali lokalni projekti - omogućuju male i ciljane razvojne aktivnosti u vrijednosti od nekoliko hiljada EUR. Za razliku od projekata Češke razvojne agencije, mali lokalni projekti su realizovani od strane lokalnih organizacija, dakle bh. subjekata, koji podnose aplikaciju. Projekti nisu tematski ograničeni, samo ne smiju biti profitabilnog karaktera. Podnosioci aplikacija su najčešće bh. nevladine organizacije, institucije javne uprave i samouprave (opštinske, kantonalne, entitetske, državne), akademske, kulturne, socijalne i zdravstvene ustanove i dr.


• Projekti tranzicijske saradnje - imaju za cilj prijenos iskustva čeških nevladinih organizacija sa procesa tranzicije i integracije Češke u EU i NATO. Za projekte apliciraju češke nevladine organizacije na osnovi javnog poziva Ministarstva vanjskih poslova Republike Češke u okviru programa Transition. Radi se o jedno- i višegodišnjim projektima u prosječnoj vrijednosti od nekoliko desetina hiljada EUR, u kojim češki subjekti saradjuju sa institucijama i nevladinim organizacijama u BiH.


• Ostali projekti - su izvanredni projekti u vrijednosti malih lokalnih projekata, koje u pravilu finansira Ministarstvo vanjskih poslova Republike Češke. O finansiranju takvih projekata odlučuje ministarstvo na osnovi direktnih preporuka ambasade, jer dostupnost sredstava namjenjenih za takve projekte, tematsko ograničenje ni termini realizacije se ne znaju mnogo unaprijed.


• Program stipendija - stipendije vlade Republike Češke omogućavaju studentima iz Bosne i Hercegovine da završe cijeli ciklus (dodiplomski, postiplomski ili doktorski) univerzitetskog obrazovanja na jednom od čeških javnih univerziteta. Cilj programa stipendiranja je jačanje ljudskih resursa Bosne i Hercegovine na taj način, što studenti nakon završetka studiranja u Češkoj i povratka u Bosnu i Hercegovinu iskoriste stečena znanja za daljnji razvoj svoje države.

---

Češka razvojna agencija

Češka razvojna agencija (ČRA) osnovana je odlukom češkog Ministarstva vanjskih poslova u januaru 2008. godine. Na osnovi zakona o inostranoj razvojnoj saradnji, ČRA obavlja poslove u ovoj oblasti, prije svega u pripremi i realizaciji bilateralnih projekata.

Odgovornosti ČRA:

• Identifikacija projektnih ideja (u saradnji sa Ministarstvom vanjskih poslova Republike Češke)

• Formulacija projekata

• Raspisivanje javnih tendera za dobavljače robe, usluga i graditeljskih radova, potrebnih za realizaciju bilateralnih projekata

• Rukovodjenje realizacijom i monitoringom projekata

• Raspisivanje konkursa za dotacije za razvojne projekte nevladinih neprofitnih organizacija u partnerskim zemljama i njihov monitoring

• Raspisivanje konkursa za dotacije za projekte čeških nevladinih neprofitnih organizacija (školovanje, razvojno obrazovanje) i njihov monitoring

• Jačanje kapaciteta subjekata uključenih u sistem razvojne saradnje, uključujući obuku zaposlenika Ministarstva vanjskih poslova u vještinama potrebnim za realizaciju razvojne saradnje

• Podrška češkim subjektima, koji namjeravaju da se uključe u realizaciju projekata u okviru razvojne saradnje drugih donatora, posebno Evropske komisije

• Priprema materijala za izvještaj o razvojnoj saradnji